De geschiedenis en ontwikkeling van het dorp Akkrum zijn nauw verbonden met water. De oude rivier de Boorne met de aansluitende kanalen, vaarten en sloten bepalen het gezicht van Akkrum. Het dorp telt dan ook een groot aantal bruggen. Voor een deel zijn dit lage, vaste bruggen over kleinere wateren en daarnaast een aantal beweegbare bruggen over belangrijke vaarroutes. Voor de recreatieve functie van Akkrum is het in stand houden van deze bruggen van groot belang. Vaarrecreatie is immers een belangrijke economische factor voor het dorp Akkrum.
Dat de Akkrumers toch wel trots zijn op hun scheldnaam (Fies: schimpnamme) 'Skyttstuollen' te zijn, doet wel blijken uit het feit dat deze in het jaar 2011 weer werd geïntroduceerd in Akkrum. Achter het pand van fietsenmaker Tjitte en Boukje Nijdam aan de Kanadeeskestrjitte werd aan De Boarn een nieuwe 'oude' 'skytstoel' geplaatst, om zo de 'Skytstoel' te eren. Niemand minder dan cabaretier Rients Gratema - toen nog ingezetene van Akkrum en overbuurman - heeft de stoel met een praatje als toeristische bezienswaardigheid in gebruik genomen.Hoe zijn de Akkrumers aan de bij-, scheld- of schimpnaam Skytstuollen; gekomen? Dat zit zo!
Meerdere monumenten in en rond Akkrum en Nes herinneren aan de Tweede Wereldoorlog. Jaarlijks wordt bij het monument Untwrakseling op de Tsjerkebleek op 4 mei een herdenking georganiseerd. Daar staat ook een monument ter nagedachtenis aan burgemeester Van Baerdt van Sminia, die actief in het verzet was. Verder op deze pagina het monument in buurtschap Soarremoarre, waar in de nacht van 7 op 8 november 1941 een Wellington bommenwerper van het 75 (New Zealand) Squadron Bomber Command van de RAF neerstortte. Op de gemeentelijke begraafplaats aan de Boarnsterdyk te Akkrum bevinden zich drie oorlogsgraven van het Gemenebest.
In 1841 stichtte Sybren Piters Hoytema een wind-oliemolen aan de Polsloot te Akkrum. In 1887 werd de “zeer gerenomeerde, welbeklante, in volle werking zijnde en in uitstekende staat zich bevindende Stoom- en Windoliemolen, genaamd “De Eendragt” verkocht aan Tsjeard Ulbe Twijnstra.
Het eerste optreden van Drumband Harmonie in 1956. De drumband was onderdeel van fanfare Harmonie Akkrum en is dat tot het eind in 2021 gebleven, maar wel onder de naam Drumband Animato. Gerard Thijssen was instructeur en tamboer-maître en op de foto loopt in het uniform van een ander tamboerkorps, waar hij bij betrokken was. Op dat moment was er voor de Akkrumer drumband nog geen uniform beschikbaar, dat kwam later. De instrumenten van de drumband waren grotendeels door leden van het muziekkorps zelf gemaakt.Ieder jaar wordt in Akkrum/Nes op palmzondag een Palmoptocht georganiseerd door de ‘Palmsneinkommisje’
In het verleden telde Akkrum diverse schaatsenfabrieken, waarvan Ruiter en NSA (Nijdam Schaatsen Akkrum) het bekendst zijn geworden en het langst stand hebben gehouden.In 1861 vestigde Geert Stevens Ruiter zich in Akkrum als smid. Zoals zoveel smeden legde hij zich ’s winters, als er niet veel werk was, toe op het maken van schaatsen. Uiteindelijk beperkte hij zich, samen met zoon Geert, geheel tot de schaatsenproductie.
Halverwege de 19e eeuw was Akkrum/Nes al zeer gunstig gelegen aan de rijksweg Leeuwarden-Zwolle (1829) en aan de rivier De Boarn, die druk bevaren werd door vrachtschepen. Met de komst van de spoorlijn Leeuwarden-Zwolle in 1868 kreeg Akkrum er een belangrijke verkeersader bij.
In 1904 werd dit houtbewerkingbedrijf opgericht door Gerben Ymes Schilstra, tot die tijd mastmaker te Terherne. De ligging tussen de Rijksstraatweg van Leeuwarden naar Zwolle en de rivier de Boarn was uitermate gunstig. De stammen worden nog steeds in De Boarn gewaterd.
De flapburg over het riviertje de Trigreppel ontsloot de landerijen behorende bij de noordelijker gelegen ‘Vegelin-’ of ‘Sminiastate’. In 1894 brandde deze boerderij voor een groot deel af. Alleen het hoge voorhuis, Krompaed 2, bleef gespaard. Op de fundamenten werden kleine woningen aangebouwd.
De sage van de reuzen Kromme Knilles en Manke Meine - Hoe Akkrum aan zijn naam komt
"Buurman, kom eens gauw en waarschuw de buren ook, jonge, jonge, dat gaat in een tempo!" Even later staan ze bijelkaar en zien twee reuzen, die bij hun nederzetting aan het graven zijn. Manke Meine en Kromme Knilles maken een brede sloot. Dat gebeurde ongeveer 1400 jaar geleden bij het dorp dat nu Akkrum heet.
Het dorp Nes (H) telde op 1 april 2010 precies 1107 inwoners: 542 vrouwen en 565 mannen. Nes heeft een oude kern en een grote nieuwe woonwijk. In Nes valt het op, dat bijna alle huizen direct aan het water liggen. De 60 meterhoge watertoren van Nes is in het weidse landschap gezichtsbepalend. In Simmer 2000 is deze watertoren tijdelijk omgebouwd tot lampenkap en is daarom ook te vinden in het Guinnes Book of Records.
De Doopsgezinde Kerk (1835) aan het Heechein in Akkrum’ De neoclassicistische zaalkerk is een ontwerp van J. Romein in samenwerking met Th.A. Romein. De gevelsteen boven de ingang vermeldt dat de eerste steen gelegd werd op 18 juni 1835 door de gebroeders Jacob en Hidde S. van der Goot. De westgevel heeft een dorische ingangspartij en is voorzien van een lantaarn. Het orgel uit 1871 is gemaakt door L. van Dam en Zonen. Tegen de zuidzijde is een leugenbankje gebouwd. De kerk is sinds 2007 buiten gebruik als onderdak voor de doopsgezine gemeente.
De kerk dateert uit 1759 en is gebouwd op het hoogste punt ( de terp) van Akkrum. Er zijn aanwijzingen, dat er al sinds de Middeleeuwen een kerk op deze plaats heeft gestaan, vermoedelijk van hout opgetrokken. De huidige kerk werd op 28 oktober 1759 ingewijd door de toenmalige predikant Ds. R. Braarda. Blijkens een gedenksteen boven de noordelijke ingang werd de eerste steen gelegd door de 17-jarige Augustinus Lycklama à Nijeholt
Het wooncomplex Welgelegen bestaat uit tien woningen en was aanvankelijk alleen bedoeld voor weduwen of ongehuwde dames. Inmiddels zijn ook mannen welkom in het karakteristieke woongebouw. Stichtster is Suster van der Vegt, naar wie een straat in Akkrum is vernoemd.
Coopersburg, een tehuis voor ouderen, werd in 1899 gesticht door de in Amerika rijk geworden Akkrumer, Folkert Harmens Kuipers, die zich in de VS Frank Cooper noemde. In mei 1901 werd het gebouw geopend.
Doelstelling van Stichting Coopersburg:
“ten doel hebbende, onderdak en onderhoud en in het algemeen verzorging te geven aan behoeftige ouden van dagen, zoowel mannen als vrouwen, onverschillig van welken godsdienst, die in de gemeente Utingeradeel zijn geboren of op het tijdstip van hun opname tenminste dertig jaren in die gemeente hebben gewoond; inwoners van Akkrum genieten de voorkeur.”
