Warmte uit het water van De Boarn en definitief van het gas af. Twee inwoners van van Nes (H) hadden wel even de kriebels in de buik toen hun gele gasleiding in repen werd gesneden en ze definitief afhankelijk werden van hun gloednieuwe installatie, die voor een continue warmte van twintig graden Celsius in huis zorgt, dag en nacht. Op energie van de zonnepanelen. En uit het riviertje achter hun huis.
Sybren Lijzenga en Roland van der Starre – buren van elkaar - zijn dik tevreden over het eerste jaar. Ze hebben geen storingen gehad, altijd voldoende warmte en de rekening voor het gas is nul. Met hun zonnepanelen wekken ze genoeg warmte op om de warmtepomp – formaat koelkast, staat in de bijkeuken en garage – aan de praat te houden.
Over het eerste jaar met aquathermie krijgt Sybren Lijzenga een bedrag van 9,50 euro terug. Zijn jaarafrekening laat een brij aan cijfers zien, maar onder de streep is zijn woning uit 1999 nu energieneutraal. Stroom krijgt hij van zestien panelen van elk 430 Wp, waarmee hij 6.340 kWh stroom opwekte. Duizend ervan gebruikt hij in zijn huishouden.
Hele dag zonnestroom
Met dank aan 28 nieuwe zonnepanelen, die in maart 2024 kwamen, krijgt Roland van der Starre zo’n 330 euro van zijn energieleverancier terug. Hij heeft de zestien oude panelen van 160 Wp gehouden en op de noordoostelijke dak laten leggen. De allernieuwste zonnepanelen liggen op de zuidwestkant. ,,Nu krijg ik over de hele dag zonnestroom.’’
Met een dynamisch contract – sinds maart 2025 – bij de ANWB probeert Van der Starre de kosten nog verder te drukken. Bij Vattenfall betaalde ik honderd euro per maand en dat is nu teruggebracht tot 24 euro. ,,En ik ben verlost van het jaarlijkse verbruik van ongeveer tweeduizend kuub gas.’’ Zijn elektrische auto laadt hij zoveel mogelijk op momenten dat de stroomprijs negatief is en ,,je dus geld terugkrijgt’’.
Rendement: 1:5
Onmiskenbaar voordeel is dat zowel Lijzenga als Van der Starre uit elke kilowattuur energie, die ze in het systeem stoppen, momenteel vijf kilowattuur aan energie terugkrijgen. Op het beeldscherm van de warmtepomp staan alle cijfers keurig weergegeven. ,,De leverancier moest de warmtepomp eerst inregelen, waardoor we in het begin nog veel stroom gebruikten. We verwachten straks op 1 staat tot 6 of 6,5 te komen’’, vertelt Sybren Lijzenga. Het rendement zou nog beter kunnen omdat beide buurmannen geen vloerverwarming hebben, waarmee nog hogere cijfers kunnen worden gehaald.
Omgekeerde koelkast
De benodigde energie wordt met een warmtewisselaar onder de steigers, die ter bescherming dienen, aan het water in De Boarn onttrokken. Die warmte wordt verder verhoogd met de warmtepomp tot een bruikbare temperatuur voor verwarming. ,,Je moet het als een omgekeerde koelkast zien. Daarmee winnen we acht graden Celsius’’, vertelt Roland van der Starre.
Onder de steiger
De warmtewisselaar is opgebouwd uit vier (bij Van der Starre) en drie (bij Lijzenga) blauwe kunststof elementen, waardoor het middel glycol wordt gepompt. Een leidingsysteem dwars door de achtertuinen verbindt ze met de warmtepomp. De blauwe elementen hangen in een rek, net boven de bodem en net onder de waterspiegel. Ze zijn vier meter lang, één meter hoog en 20 of 27 centimeter dik, afhankelijk van de uitvoering.
De keuze voor aquathermie is voor Van der Starre en Lijzenga een heel bewuste geweest. Een buurman even verderop haalt zijn warmte diep uit de bodem. ,,Veel mensen in Nes en Akkrum-Oost hebben warmtepompen op lucht. De investering daarin is wel lager, maar de subsidie is met 2.000 euro ook lager dan de onze. Voordeel van aquathermie is dat die een hoger rendement geeft en geluidloos is en de lucht/water-warmtepompen zijn dat niet.’’
Werkgroep geeft voorlichting
De werkgroep ‘Nes van het gas af’, waarvan Van der Starre voorzitter is, wil vooral voorlichting geven over de verschillende mogelijkheden om energie te besparen en van het gas af te komen. ,,We willen zoveel mogelijk mensen meekrijgen. Voor hen verzamelen we de juiste informatie en we komen niet met verkooppraatjes.’’
De werkgroep steekt zijn licht ook elders op, zoals bij energiecoöperatie De Poask in Terherne, die aan een systeem van maximaal 7.500 euro werkt. Een van de inwoners heeft daarvoor een eigen roestvrij stalen warmtewisselaar ontwikkeld. De prijs is inclusief leidingwerk tot in de woning. Van der Starre: ,,De ontwikkelingen gaan door. Het wordt allemaal goedkoper dan het nu is, dat is zeker. Als iedereen doet wat ie kan doen, dan is er geen excuus om niets te doen.’’
Forse investeringen in circa tien jaar terug te verdienen
Afhankelijk van de gasprijs kunnen de beide aquathermie-installaties in een periode van tien tot vijftien jaar worden terugverdiend. De investeringen zijn hoog en tegelijkertijd de besparingen ook. Roland van der Starre en Sybren Lijzenga investeerden respectievelijk 30.000 en 25.000 euro. De ISDE-subsidie voor dit soort projecten leverde voor elk 5.000 euro op. Met een jaarverbruik van tweeduizend kuub gas van 1,25 euro zijn beide investering er respectievelijk binnen tien en acht jaar uit zijn.
Niet iedereen heeft het geld voor een dergelijke aquathermie-installatie op de plank liggen. ,,Ook als je een hypotheek hebt, dan moet je wel even rekenen’’, adviseert Roland van der Starre, die een van de initiatiefnemers is van het project ‘Nes van Het gas af’. Volgens de planning van de gemeente zouden goed geïsoleerde woningen in Nes en Akkrum-Oost vòòr het jaar 2030 van het gas af moeten. De werkgroep ‘Nes van het gas af’ van energiecoöperatie Duurzaam Akkrum-Nes heeft inmiddels formeel het WijkUitvoeringsPlan (de WUP) daarvoor van de gemeente gekregen.
Wethouder Jelle Zoetendal van Heerenveen overhandigde het door b. en w. vastgestelde plan aan DAN-voorzitter Thom Yntema. Hij ziet het plan niet als blauwdruk, maar als routekaart. ,,Het is itvoerbaar, schaalbaar en betaalbaar, mits we met z’n allen durven versnellen. In Akkrum-Oost en Nes staan vierhonderd woningen, die gebouwd zijn tussen 1992 en 2012. Ze hebben energielabel A of B, dus hier moet het lukken.’’
Naar de smaak van de wethouder gaat de overgang naar duurzame energie nog te langzaam. ,,Vorig jaar gebruikten we in Nes nog 562.000 kuub aardgas en 1,5 miljoen kilowattuur stroom, waarvan bijna de helft duurzaam werd opgewekt. Het aandeel van gas is goed voor een miljoen kilo CO2, dat van stroom rond de 200.000 kilo. Oftewel, wanneer we verder van het gas af gaan, daalt de CO2-footprint van Nes snel en schrikbarend.’’
De reden van de energieplannen zijn volgens wethouder Zoetendal helder. ,,We doen dit niet omdat het makkelijk is. We doen het omdat we verantwoordelijkheid nemen. Voor het klimaat. Voor onze energievoorziening. Voor de betaalbaarheid van wonen. En vooral: voor toekomstige generaties.’’
Foto's: Roland van der Starre, Sybren Lijzenga en Noordoost.nl/Alex J. de Haan
De aquathermie-elementen liggen in het water van De Boarn. Ze verdwijnen straks onder de steiger. In de weerspiegeling in het water is de watertoren van Nes te zien.
De elementen op de wal.
Lange gele repen kunststof blijven over de gasleidingen van Van der Starre en Lijzenga. Nadat de gasmeter, hoofdkraan, drukregelaar en het montagemateriaal uit de meterkast was verwijderd, voerde de aannemer een kabel door de leiding, waarop op het eind een reeks messen waren bevestigd, die uitgeklapt konden worden. Tijdens het terugtrekken werd de leiding in lange repen gesneden, die vervolgens uit de grond werden getrokken.
Met de handleiding bij de installatie in de garage: Roland van der Starre (links) en Sybren Lijzenga. De komst van de warmtepomp zorgde ervoor dat de meterkasten bij zowel Lijzenga als Van der Starre moesten worden omgebouwd. Bij de laatste stond de cv-ketel op zolder, maar werd de warmtepomp in de garage geplaatst. Daarvoor moest een deel van het leidingwerk voor water en cv-radiatoren worden omgebouwd.
Het leidingwerk door de tuinen vergde ook de nodige inzet. Daarvoor werden sleuven tot tachtig centimeter diepte gegraven.
