Binnen twee jaar ligt er een plan voor het Veenweidelandgoed It Akkrumer Deel. Als eerste in Friesland nemen drie agrariërs het initiatief voor een gloednieuwe vorm van samenwerking. Samen met andere partijen slaan ze de handen ineen om een nieuw merk in de markt te zetten. Een recreatieondernemer, een energiecoöperatie, een kok, een groenteteler en ook anderen doen mee.
- Leestijd: circa zeven minuten
Met z’n drieën hebben de melkveehouders Aen-Age Jongbloed uit Akkrum, Sjoerd Miedema uit Haskerdijken en Rinke van Keimpema uit Vegelinsoord zo’n 234 hectare voor hun nieuwe landgoed klaar liggen. De percelen liggen in de polders Sythústerfjild en Trigreppel, aan de boorden van het vaarwater It Deel ten zuiden van Akkrum. Aan de rand van de Friese meren, in het hart van de provincie, die met 70.000 tot 90.000 hectare (afhankelijk van de precieze definitie) een van de grootste aaneengesloten veenweidegebieden in Nederland heeft.
Met hun landgoed zoeken de drie melkveehouders mogelijkheden om in het Friese veenweidegebied te blijven boeren. Daarvoor zijn inkomsten uit alternatieve activiteiten nodig. Belangrijke prikkels voor de oprichting van het landgoed zijn de daling van de veenbodem en de daarmee gepaard gaande CO2-uitstoot. Verhoging van het waterpeil is het antwoord, maar daarmee komen de inkomsten onder druk te staan.
Uitdagen
Melkveehouders lopen tegen allerlei uitdagingen en dilemma’s van het veenweidegebied op, vertelt Arjen Brouwer uit Akkrum. Namens de provincie Fryslân fungeert hij als contactpersoon voor de initiatiefnemers van het veenweidelandgoed. Vorig jaar was hij secretaris van het Inspiratieteam Toekomst Veenweide, een onafhankelijke denktank die vorig een toekomstvisie presenteerde. In die visie kwam het inspiratieteam op de proppen met het concept veenweidelandgoed en daagde boeren uit om het concept eens in een pilot te gaan testen.
Aen-Age Jongbloed en Sjoerd Miedema werken samen in het project, maar ,,we boeren elk op een andere manier’’, zeggen ze. Miedema heeft zijn bedrijf afgeschaald van 350 naar 280 koeien en is inmiddels helemaal biologisch-dynamisch. Jongbloed heeft 170 hectare en 350 melkkoeien. De veestapel is lange tijd niet buiten geweest.
Volgende generatie
Jongbloed: ,,Al vier generaties boeren we op dezelfde manier. We fokken op vet en eiwitten en hebben de veestapel steeds uitgebreid. Dat is mooi, maar dat houden we niet nog eens honderd jaar vol. Schaalvergroting is in de landbouw tot nu toe altijd de insteek geweest. Maar qua aantal dieren zijn we wel uitgegroeid. Voor een volgende generatie is er minder ruimte voor groei. In dat opzicht hebben we de politiek, de beeldvorming en alles tegen. Maar vervolgens rijst wel de vraag welk verdienmodel een alternatief kan zijn.’’
Melk blijft belangrijk
De Akkrumer veehouder ziet dat zijn buurman in de andere polder succes met andere verdienmodellen heeft. Het bedrijf van Sjoerd Miedema – zoon Douwe zit er inmiddels op – is vrijwel volledig op extensieve veehouderij gericht. Een belangrijk deel van het inkomen komt uit alternatieven. Voor een deel verwacht Jongbloed dat hij ook van de nieuwe verdienmodellen gebruik kan maken. Het gaat hem er om dat ze goed op zijn bedrijf passen. Beide veehouders zijn het er over eens dat melk voor de hoofdinkomsten moet zorgen, maar voor hun nieuwe veenweidelandgoed zoeken ze verder.
Geld verdienen met CO2
Als voorbeeld noemen Miedema en Jongbloed het project Valuta voor Veen, dat certificaten verkoopt voor elke ton CO2 die in veenweidegebieden worden bespaard. Miedema heeft tegen het laagveenmoeras De Deelen, dat vlak bij zijn bedrijf ligt, 25 hectare natuurgrond aangekocht. Het waterpeil in de Lytse Deelen stond al hoog, maar is vanwege de vogels op het niveau van -15 centimeter gebracht. Met die maatregel wordt de CO2-uitstoot aanzienlijk beperkt. In totaal hebben vader en zoon Miedema 1.800 certificaten van elk 75 per ton CO2 verkocht. De verkoop van nog eens 2.500 is in voorbereiding. ,,Een biodivers thuis voor weidevogels’’ wordt het gebied genoemd.
‘’Goed ite’’
Het project Lytse Deelen heeft Miedema inmiddels naar zijn eigen boerderij uitgebreid. Op landgoed De Nije Mieden kunnen burgers ook allerlei boerenproducten kopen: vlees, zuivelproducten en eieren. Ze zijn ook elders in de provincie verkrijgbaar. Zijn vrouw Janna van der Meer is met het voedingsproject “Goed Ite” (Fries voor ‘Goed eten’) gestart. Groenteteler Joël van der Broek van het groenteproject Yn ‘e Sinne in het even verderop gelegen Jirnsum heeft zich inmiddels aangesloten. Hij heeft al plannen om zijn bedrijf tot vier hectare te vergroten.
Arjen Brouwer: ,,Het veenweidelandgoed kan zich op allerlei manieren uitbreiden. Je haalt verschillende initiatieven bij elkaar en komt dan tot een gestapeld verdienmodel. Binnen het landgoed krijg je nevenactiviteiten naast de reguliere landbouw en vervolgens maken ze er integraal onderdeel van uit. Je krijgt dan een logisch vervolg op de bestaande bedrijfsvoering.’’
Waterpeil omhoog
De speurtocht naar andere verdienmodellen moeten voor Jongbloed en Miedema wel rendement opleveren. Jongbloed: ,,Uitgangspunt blijft dat we zoveel mogelijk gras willen produceren. Valuta voor Veen is wel leuk, maar dan moet het waterpeil bij mij vanaf -40 cm omhoog en dát begint op ons bedrijf te knellen’’. Jongbloed ziet op het extensieve bedrijf van zijn buurman in de andere polder – met het hogere waterpeil van -20 cm – geen problemen. ,,We hebben hier wel een kleidekje, maar het veen moet wel nat om inklinking en CO2-uitstoot te voorkomen’’, merkt hij op. Sinds 2017 is het bedrijf zijn eigendom, al is vader Wiebren Jongbloed dagelijks op het bedrijf te vinden. Vier medewerkers helpen mee.
Kleine windmolens
Zes werkgroepen helpen de stichting straks mee om het veenweidelandgoed in al zijn facetten van de grond te tillen. Met de stichting Duurzaam Akkrum-Nes (DAN) bijvoorbeeld worden de mogelijkheden voor zon- en windenergie bekeken. Sjoerd Miedema ziet heil in een grote windmolen voor het hele dorp. De kleine Groninger windmolens, die op de boerenerven zijn toegestaan, leveren naar zijn idee te weinig vermogen. Jongbloed verdient al geld met stroom: zijn zonnepanelen op de ligboxenstal leveren twee keer zoveel stroom als hij verbruikt.
Arjen Brouwer: ,,Niet alleen de boeren kunnen meedoen, maar met een groot aantal andere partijen willen we expertise in huis halen. De werkgroepen kunnen ideeën tot concrete plannen uitwerken bedenken en daarmee het landgoedproject verder brengen. Ideeën zijn er genoeg’’.
Recreatief
Veel verwachten de initiatiefnemers ook op recreatief gebied. Een projectontwikkelaar praat ook volop mee. Bestaande plannen voor uitbreiding van een park langs het doorgaande vaarwater in het dorp richting Friese meren zijn al in ontwikkeling. Alternatieven op het gebied van overnachten zijn volop voor handen en passen uitstekend op het veenweidelandgoed It Akkrumer Deel, is het idee van de initiatiefnemers.
De oprichting van de stichting was de eerste stap. Met een landelijke subsidie kunnen de initiatiefnemers de komende twee jaar aan de slag. Verschillende pilots staan voor 2022 en 2023 op stapel. De teelt van gewassen op de natte veenbodem is er een van. Sjoerd Miedema begint voorzichtig met de teelt van cranberries. Lisdoddes, rijst, olifantsgras en eendenkroos behoren tot de alternatieven. ,,We proberen het uit en als het lukt houden we het’’, aldus de melkveehouder.
Stro uit Frankrijk
De aankoop van hooi uit een natuurgebied even verderop is voor Jongbloed een mogelijkheid om zijn ecologische voetafdruk te verkleinen. Tot nu haalde hij elk jaar stro uit Frankrijk en Denemarken. Het hooi als alternatief voor stro ,,scheelt ritten met de vrachtwagen.’’ Plannen zijn er om de ruige mest op eigen land te benutten in plaats van af te voeren. Ook wil hij komende zomer jongvee op twintig hectare land laten lopen. Voor de bezoekers van het landgoed is dat op zich al een attractie. In combinatie met een hoger waterpeil leveren al die stappen een beperking van de CO2-uitstoot op. ,,We krijgen dan een verdienmodel met een positieve uitstraling’’, aldus de beide melkveehouders, ,,Maar dergelijke initiatieven doen we met subsidie, want anders is de stap te groot.’’
De initiatiefnemers zijn enthousiast over de mogelijkheden voor veenweidelandgoed It Akkrumer Deel. Jongbloed: ,,Hoe groter de plannen, des te mooier het kan worden. We hopen dat niet alleen boeren, maar ook andere partijen en organisaties aanhaken. We komen nu net uit de startblokken, dus is er nog van alles mogelijk.’’
Foto: Noordoost.nl/Alex J. de Haan
